عادات غلط غذایی

یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در شکل گرفتن 

الگوی غذایی انسان، عادات غذایی است که تعیین کننده چگونگی انتخاب، آماده 
کردن طبخ، مصرف و نگهداری موادغذایی می باشد.

عادات غذایی ریشه درعوامل مختلفی مانند 
شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جغرافیایی، مذهبی، کشاورزی و بسیاری عوامل
دیگر دارد که سینه به سینه و نسل به نسل به افراد رسیده و ریشه در باورهای
انسان دارد.

ما معمولاً بدون تفکر و تعمق از عادات 
غذایی پیروی می کنیم و توجهی به اثرات مثبت یا منفی آن ها در سلامت خود 
نداریم، در حالی که بسیاری از عادات غذایی معمول، ممکن است نامناسب بوده و 
اثرات نامطلوب و گاه غیرقابل جبرانی در سلامت ما به جا گذارد. بنابراین 
شناخت عادات غذایی نامناسب و تأثیر آن ها در سلامت انسان، گام بسیار مؤثری 
در شکل گیری الگوی غذایی صحیح و مناسب و برخورداری از تغذیه کافی، معادل و 
متنوع است.

در این مطلب تعدادی از عادات غذایی را بیان می کنیم که می توانند اثرات نامطلوبی در تغذیه و سلامت انسان برجای گذارند.

سرخ کردن مواد غذایی به مدت طولانی

۱٫ برای سرخ کردن غذا معمولا از روغن زیاد استفاده می شود که عوارض ناگواری دارد.

۲٫ به هنگام سرخ کردن، درجه حرارت غذا 
بالاتر از حرارت جوش می رسد و در چنین درجاتی بعضی مواد مغذی موجود در غذا 
به مقدار زیادی کاهش می یابند؛ لذا سعی کنید حتی الامکان از سرخ کردن غذا 
خودداری کنید و در صورت تمایل زیاد به مصرف مواد سرخ کرده، به تفت دادن 
مختصر موادغذایی با روغن خیلی کم بسنده کنید. روغنی که برای تفت دادن 
استفاده می شود، باید از نوع روغن های مایع مخصوص سرخ کردن باشد.

۳٫ درجات حرارت بالا، اثرات نامطلوبی بر 
هضم موادغذایی برجای می گذارد و هضم مواد خوراکی را مشکل تر می کند. 
بنابراین غذاهای سرخ شده هضم مشکل تری نسبت به سایر غذاهای پخته دارند و هر
چه مدت زمان سرخ کردن طولانی تر باشد، اثرات نامطلوب آن روی هضم غذا بیشتر
خواهد بود. همچنین مصرف روغن زیاد اثرات نامناسب و خطرناکی بر سلامت انسان
دارد.

چاقی نیز نه تنها از لحاظ تناسب و زیبایی 
نامطوب است بلکه مهم تر از آن، به سلامت انسان لطمات جدی وارد می سازد و 
انسان را در معرض عوارض و بیماری های مختلف قرار می دهد.

۴٫ عارضه دیگری که مصرف روغن زیاد به 
هنگام سرخ کردن غذا در پی دارد، آن که موجب چاقی و افزایش چربی های نامطلوب
خون مانند کلسترول تام،LDL ، VLDL و تری گلیسیرید شده و در نتیجه انسان را
در معرض بیماریهای قلبی- عروقی و سکته های قلبی و مغزی قرار می دهد.

امروزه بیماری های قلبی- عروقی یکی از 
مشکلات مهم بهداشتی را در کشورهای مختلف اعم از جوامع صنعتی و کشورهای در 
حال توسعه تشکیل می دهند و هرعاملی که بتواند شیوع این اختلالات را کاهش 
دهد و از مرگ و میر حاصل از آن پیشگیری می کند، گامی مؤثر و مفید در حفظ 
سلامت انسان شمرده می شود.

تغذیه صحیح و استفاده کافی از میوه ها، 
سبزی ها، فیبرغذایی، ماهی، و در مقابل دوری از مصرف غذاهای چرب و سرخ کرده 
می تواند به سلامت قلب و عروق و پیشگیری از اختلالات قلبی- عروقی کمک کند.

افزودن نمک زیاد به غذا

در کشور ما و بسیاری از ممالک دیگر جهان، متأسفانه عادت به مصرف نمک زیاد به همراه غذا شایع است.

بسیاری از افراد بدون چشیدن غذا به آن نمک
اضافه می کنند. این قبیل افراد می پندارند که تمایل زیاد آن ها به مصرف 
نمک، به علت نیاز بدنشان به این ماده است، در حالی که علاقه و تمایل به 
مصرف بعضی موادغذایی  صرفاً به علت عادت به خوردن این مواد از زمان کودکی 
در انسان ریشه می گیرد و به جز بعضی موارد نادر، نیاز بدن در این باره نقشی
ندارد. لذا با اصلاح عادت غذایی، خود به خود تمایل بیش از حد به خوردن 
بعضی مواد خوراکی که برای سلامت انسان مفید نیستند، از بین خواهد رفت. مصرف
نمک زیاد می تواند اختلالاتی در انسان ایجاد کند که شامل موارد زیر است :

۱٫ یکی از وظایف نمک، نگهداری آب در بدن 
است؛ بنابراین مصرف نمک زیاد موجب جمع شدن آب در بدن و ایجاد ادم(ورم) می 
شود که این امر موجب افزایش وزن خواهد شد.

۲٫ مصرف نمک زیاد به خصوص برای افرادی که 
مبتلا به افزایش فشار خون هستند، مفید نبوده و باعث بالا رفتن فشار خون و 
در نتیجه مساعد کردن زمینه برای ابتلای بدن به عوارض قلبی- عروقی می شود.

باور بعضی از افراد بر این است که مصرف نمک برای بدن لازم است و در صورت کمبود مصرف، اختلالاتی در سلامت انسان ایجاد می شود.

البته سدیم موجود در نمک طعام، برای حفظ 
سلامت انسان ضروری است؛ ولی توجه داشته باشید که در تمام موادغذایی، سدیم 
به مقدار کم و بیش موجود است؛ مثلاً در شیر، گوشت، پنیر، مرغ، حبوبات، غلات
و سایرموادخوراکی، بدون آن که به آن ها نمک اضافه کنیم، مقداری سدیم وجود 
دارد. در ضمن معمولاً به هنگام طبخ غذا نیز به آن نمک اضافه می کنیم که با 
توجه به سدیم موجود در مواد غذایی و افزودن نمک به هنگام طبخ به غذا، دیگر 
لزومی به استفاده از نمک اضافی سرسفره نیست.

در مناطق گرم، همچنین در صورت فعالیت شدید
و تعریق زیاد، مقداری سدیم از طریق تعریق از بدن دفع می شود؛ بنابراین در 
این قبیل موارد، بایستی نمک مصرفی را تا حدودی افزایش داد؛ البته مصرف زیاد
نمک حتی در چنین مواردی نیز توصیه نمی شود؛ زیرا مقدار سدیم دفع شده از 
طریق تعریق، کاهش می یابد.

نوشیدن چای بلافاصله یا با فاصله ای کوتاه بعد از غذا

چای دارای ماده ای به نام تانن است که با 
آهن موجود در منابع گیاهی، ترکیبی به نام تانات آهن ایجاد می کند که مانع 
جذب آهن و موجب دفع آن از بدن می شود.

آهن یک ماده مغذی است که جذب آن در دستگاه
گوارش مشکل بوده و به مقدار اندک جذب می شود. عوامل مختلفی مانع جذب آهن 
غذا و باعث دفع آن از بدن می شوند؛ بنابراین احتمال کمبود آهن در بدن و کم 
خونی ناشی از فقرآهن به خصوص در گروه های آسیب پذیر مانند کودکان و 
نوجوانان به ویژه نوجوانان دختر، خانم های باردار و سالمندان زیاد است.

پس هرعاملی که مانع جذب آهن در دستگاه گوارش شده و دفع آهن را افزایش دهد، باید مورد توجه دقیق قرار گیرد.

این امر به خصوص برای افرادی که مبتلا به کم خونی ناشی از فقرآهن هستند مضر بوده و کم خونی آنان را تشدید می کند.

چای حاوی یک عامل ضد ویتامینB1 است و مانع استفاده بدن از ویتامینB1 ( تیامین) می شود.

ویتامینB1 در حفظ سلامت اعصاب مؤثر است و کمبود آن موجب بروز اختلالات عصبی در انسان می شود.

بنابراین نتیجه می گیریم که مصرف چای با 
فاصله کوتاهی بعد از غذا یا همراه با آن می تواند انسان را در معرض کمبود 
آهن و نیز کمبود ویتامینB1( تیامین) قرار دهد. به خصوص چنانچه مقدار آهن یا
ویتامینB1 در غذای انسان کافی نباشد، این اختلالات شدیدتر خواهد بود.

نوشیدن آب و مایعات زیاد همراه غذا

نوشیدن مایعات به مقدار زیاد همراه غذا 
موجب رقیق شدن شیره های گوارشی می شود، در نتیجه شیره های گوارشی نمی 
توانند در هضم موادغذایی اثر کامل داشته باشند که نتیجه آن اختلال در هضم و
جذب موادغذایی و ایجاد نفخ و سنگینی در دستگاه گوارش است. پس بهتر است 
همراه غذا یا بلافاصله بعد از غذا به مقدار زیاد آب مصرف نکنیم. این امر به
خصوص برای کودکان اهمیت زیادی دارد. بعضی از کودکان عادت به مصرف مقدار 
زیادی آب همراه غذا دارند. این امر موجب پرشدن معده و کاهش اشتهای آنان شده
و موجب می شود که کودکان نتوانند غذای کافی بخورند؛ در نتیجه موادمغذی 
لازم به بدنشان نمی رسد و چون کودکان در سنین حساس زندگی و در مرحله رشد 
سریع هستند، چنانچه نیازهای تغذیه ای اشان تأمین نشود، در معرض سوء تغذیه، 
اختلال در رشد و کاهش مقاومت در برابر بیماری ها قرار می گیرند.

در ضمن مصرف آب زیاد همراه غذا ممکن است 
باعث ایجاد نفخ، دل درد و سنگینی در دستگاه گوارش شود که این امر می تواند 
باعث امتناع کودکان از غذاخوردن شود.

با عجله غذاخوردن و خوب نجویدن غذا

یکی از عادات غلطی که امروزه به علت 
ماشینی شدن زندگی و صنعتی شدن بسیاری از کشورها، در بین جوامع مختلف رایج 
است، تند غذاخوردن و خوب نجویدن غذاست.

در زندگی ماشینی امروزی، به خصوص در 
شهرهای بزرگ و پرجمعیت، به علت اشتغال و گرفتاری زیاد، افراد زمان کافی به 
صرف غذا اختصاص نمی دهند و معمولاً غذای خود را با شتاب و عجله و در فرصتی 
محدود مصرف می کنند. این امر موجب می شود که آنان نتوانند غذا را با آرامش و
به طور کامل بجوند و میل کنند و این مسئله چنانچه ادامه یابد، منجر به 
عادت تند غذاخوردن و خوب نجویدن غذا می شود. شتاب زدگی به هنگام صرف غذا و 
خوب نجویدن آن، اشکالاتی برای سلامت انسان در بردارد.

قبل از شرح اشکالات فوق، بهتر است به نقش جویدن در هضم و جذب موادغذایی اشاره ای داشته باشیم.

اولین مرحله هضم بعضی از موادغذایی  در 
دهان صورت می گیرد که این امر به وسیله آنزیم پتیالین موجود در بزاق انجام 
می شود. این در صورتی است که غذا به خوبی جویده و خرد شده باشد و نیز با 
بزاق دهان آغشته شده باشد.

چنانچه غذا به خوبی جویده و خرد نشود و با
آنزیم پتیالین موجود در بزاق آغشته نگردد، اولین مرحله هضم به خوبی انجام 
نشده ، در نتیجه در هضم و جذب موادغذایی اختلالاتی ایجاد می شود که می 
تواند موجب سنگینی، احساس پری در دستگاه گوارش، دل درد و ناراحتی های 
گوارشی شود.